Ως σακχαρώδη διαβήτη ορίζουμε την παθολογική μεταβολική διαταραχή του οργανισμού κατά την οποία δεν εκκρίνεται μεγάλη ποσότητα ινσουλίνης ή και καθόλου. Επίσης αν εκκρίνεται ινσουλίνη υπάρχει περίπτωση να μην είναι αποτελεσματική η δράση της.
Ποιά είναι η δράση της ινσουλίνης?
Η ινσουλίνη είναι μία ορμόνη η οποία παράγεται και εκκρίνεται από μία κατηγορία κυττάρων του παγκρέατος που ονομάζονται β-κύτταρα. Ρόλος της είναι η μεταφορά της γλυκόζης(του σακχάρου το οργανισμού) μέσα στα κύτταρα ώστε να παραχθεί ενέργεια και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των επιπέδων σακχάρων στο αίμα.
Μετά το φαγητό ειδικά όταν είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες οι οποίοι περιέχουν γλυκόζη, ως φυσικό τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα ανεβαίνουν. Εκείνη την στιγμή το πάγκρεας αρχίζει και απελευθερώνει ινσουλίνη ώστε να επαναφέρει στα φυσιολογικά τα επίπεδα του σακχάρου.
Τι συμβάινει στον σακχαρώδη διαβήτη?
Όταν ένα άτομο πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη, το πάγκρεας αδυνατεί να απελευθερώσει ινσουλίνη όταν ανεβαίνουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα ή απελευθερώνει ελάχιστη ποσότητα η οποία δεν μπορεί να επαναφέρει τα επίπεδα στα φυσιολογικά διότι δεν είναι καλής ποιότητας(μειωμένη δράση). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να βρίσκεται συνεχώς σε κατάσταση υπεργλυκαιμίας.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, από σακχαρώδη διαβήτη πάσχουν πάνω από 422 εκατομμύρια άνθρωποι και υπολογίζεται ότι μέχρι το 2030 ο αριθμός θα διπλασιαστεί. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι πάσχει περίπου το 8-9% του πληθυσμού.
Είδη σακχαρώδους διαβήτη
Υπάρχουν 4 είδη, ο διαβήτης τύπου 1 ο τύπου 2, ο διαβήτης κύησης και ο διαβήτης MODY.
- Στον διαβήτη τύπου 1 ή αλλιώς ινσουλινο-εξαρτώμενο υπάρχει ολική καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος άρα και μηδενική παραγωγή ινσουλίνης, συνεπώς το άτομο χρειάζεται εξωγενής χορήγηση ινσουλίνης εφ όρου ζωής. Ο τύπου 1 εμφανίζεται κυρίως στην παιδική ηλικία και το παιδί θα πρέπει να εκπαιδευτεί να ζεί με αυτό μαθαίνοντας τις δόσεις της ινσουλίνης που θα πρέπει να παίρνει καθημερινά ανάλογα με τα γεύματα που κάνει .
- Ο διαβήτης τύπου 2 μπορεί να εμφανιστεί μετέπειτα στην ενήλικη ζωή του ανθρώπου κυρίως εξαιτίας άλλων παραγόντων με πρωτεύοντα την παχυσαρκία. Στον τύπου 2 υπάρχει μειωμένη έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας ,οπότε επικρατεί συνεχώς υπεργλυκαιμία στον οργανισμό του ανθρώπου. Υπάρχει περίπτωση να μην χρειαστεί να λάβουν εξωγενής χορήγηση ινσουλίνης αυτά τα άτομα παρά μόνο φαρμακευτική χορήγηση αντιδιαβητικών δισκίων σε συνδυασμό με μία ισορροπημένη διατροφή και συστηματική άσκηση, εκτός και αν έχει προχωρήσει σε κρίσιμο στάδιο και τείνει να μετατραπεί σε διαβήτη τύπου 1 οπότε αναγκαστικά θα χρειαστούν χορήγηση ινσουλίνης.
- Ο διαβήτης κύησης υπάρχει περίπτωση να συμβεί στις γυναίκες κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης. Η αιτία εμφάνισης του είναι κυρίως από περιγεννητικές επιπλοκές του νεογνού και της μητέρας καθώς και από την αύξηση των κιλών της μητέρας. Όσο πιο πολλά περιττά κιλά έχει η γυναίκα πρίν την εγκυμοσύνη τόσο πιο πιθανό είναι να εμφανίσει και διαβήτη κύησης.
- Ο διαβήτης MODY ή αλλιώς νεογνικός διαβήτης, ο οποίος είναι σπάνιος και ευθύνεται γύρω στο 1-4% των περιπτώσεων με σακχαρώδη διαβήτη και όλα τα άτομα που διαγιγνώσκονται με διαβήτη τους πρώτους 6 μήνες της ζωής θα πρέπει να ελέγχονται γονιδιακά για την υπαρξη νεογνικού διαβήτη εφόσον δεν έχουν αυτοαντισώματα. Ο νεογνικός διαβήτης μπορεί να είναι μόνιμος, παροδικός ή συνδρομικός (10% των περιπτώσεων) με τον τελευταίο να συνοδεύεται και από παγκρεατική απλασία. Ο παροδικός διαρκεί από λίγες βδομάδες έως και μήνες και μπορεί να εμφανιστεί στο 50-60% των περιπτώσεων στην εφηβεία. Η παλαιά κλινική ταξινόμηση του MODY έχει αντικατασταθεί από μοριακή γενετική διάγνωση και κάποιες φορές ερμηνεύεται λανθασμένα ως διαβήτης τύπου 1 ή τύπου 2 διότι σε περιόδους έξαρσης της νόσου έχει τον χαρακτήρα του διαβήτη τύπου 2 με απώλεια της αρχικής φάσης έκκρισης ινσουλίνης ενώ σε περίοδο ύφεσης, υπεργλυκαιμία μπορεί να παρατηρηθεί σε καταστάσεις ασθένειας.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί πώς κάποια άτομα έχουν γενετική προδιάθεση για διαβήτη τύπου 1 αλλά και 2 αντίστοιχα, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν μία υβριδική μορφή διαβήτη που έχει χαρακτηριστικά διπλού τύπου και ονομάζεται διαβήτης τύπου 1,5 ή LADA(Latent Autoimmune Diabetes in Adults). Ενήλικα άτομα (30-50) που παρουσιάζουν αυτού του τύπου διαβήτη, εμφανίζουν μία ήπια υπεργλυκαιμία που όμως εξελίσσεται πολύ γρηγορότερα από τον ΣΔ2 προς ανεπάρκεια παγκρέατος και ανάγκη για χορήγηση ινσουλίνης, συνήθως στα 3 έως και 5 έτη διάγνωσης
Συμπτώματα του διαβήτη
1) Πολυουρία
2)Πολυδιψία
3)Κόπωση και αδυναμία
4) Καθυστερημένη επούλωση τραυμάτων
5) Λοιμώξεις
6) Στυτική δυσλειτουργία
Διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη
Για να διαγνωσθεί κάποιος με διαβήτη θα πρέπει να πληρεί τα εξής δεδομένα.
1) Πρωινή γλυκόζη νηστείας:>126mg/dl( Μη λήψη τροφής για τουλάχιστον 8 ώρες)
2)Γλυκόζη πλάσματος μετά από 2 ώρες από τη δοκιμασία φόρτισης γλυκόζης των 75γρ: >200mg/dl
3) Τυχαία μέτρηση γλυκόζης πλάσματος σε ασθενή με υπεργλυκαιμία: >200mg/dl
Η φόρτιση με γλυκόζη 75γραμμαρίων διενεργείται σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ώστε να είναι πιο αξιόπιστη η διάγνωση. Η χορήγηση γλυκόζης πραγματοποιείται χρησιμοποιώντας 75γραμμάρια άνυδρης γλυκόζης διαλυμένη σε νερό
4) Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη(HbA1c)>6,5%
Η γλυκοζιλιωμένη αιμοσφαιρίνη μετράει την ποσότητα της γλυκόζης που έχει συνδεθεί με την αιμοσφαιρίνη των κυττάρων( πρωτείνη που μεταφέρει οξυγόνο στο αίμα) και παρουσιάζει έναν μέσο όρο των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα τους τελευταίους 2 μήνες από τη στιγμή της μέτρησης.
Επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη
Οξείες επιπλοκές:
1) Διαβητική κετοξέωση:
Είναι μία κρίσιμη κατάσταση του διαβήτη στην οποία ο ασθενής επειγόντως χρειάζεται νοσοκομείο. Λόγω της αυξημένης ποσότητας γλυκόζης στο αίμα και των πολύ χαμηλών επιπέδων ινσουλίνης ο οργανισμός παράγει μεγάλη ποσότητα κετονών(οργανικών ενώσεων που χρησιμοποιεί ο οργανισμός για παραγωγή ενέργειας),διασπώντας τα ελεύθερα λιπαρά οξέα που κυκλοφορούν στο αίμα.
Η αυξημένη παραγωγή κετονών οφείλεται στα πολύ χαμηλά επίπεδα ινσουλίνης η οποία προάγει την αποθήκευση των λιπαρών οξέων στον λιπώδη ιστό ώστε να μην διασπαστούν, για αποθήκευση ενέργειας. Στην διαβητική κετοξέωση όμως οι κετόνες σε συνδυασμό με άλλες καταβολικές ορμόνες που εκκρίνονται λόγω χαμηλών επιπέδων ινσουλίνης απελευθερώνουν τα λιπαρά οξέα στην κυκλοφορία με αποτέλεσμα να εισέρχονται στα μιτοχόνδρια μέσω της ορμόνης καρνιτίνης και μετατρέπονται και εκείνα σε κετογονικά σώματα, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αριθμός τους στον ορό του αίματος και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε οξέωση.
Στην κετοξέωση υπάρχουν εξαιρετικά υψηλά επίπεδα γλυκόζης και κετονών στο αίμα με αποτέλεσμα το αίμα να γίνεται όξινο το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση μέχρι και σε κώμα. Καλό είναι να ελέγχονται τα επίπεδα κετονών στα ούρα του ασθενούς τακτικά ώστε να υπάρχει επίγνωση της κατάστασης του.
2) Υπογλυκαιμία: Όταν τα επίπεδα του σακχάρου πέσουν κάτω από 70mg/dl αρχίζουν και εμφανίζονται συμπτώματα όπως ζάλη,εφίδρωση,ταχυκαρδία, αίσθημα πείνας κ.α
Χρόνιες επιπλοκές:
1) Μικροαγγειοπάθειες: Όπως το λέει η λέξη επηρεάζονται τα μικρά αγγεία του οργανισμού όπως τα μάτια και τα νεφρά( διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφρική ανεπάρκεια)
2)Μακροαγγειοπάθειες: Επηρεάζονται τα μεγάλα αγγεία του οργανισμού όπως η καρδιά και ο εγκέφαλος(αθηροσκλήρωση, στεφανιαία νόσος, περιφερική αγγειοπάθεια, εγκεφαλικό επεισόδιο). Στους διαβητικούς άντρες, η συχνότητα εμφάνισης ενός καρδιαγγειακού περιστατικού είναι 2-8 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τους μη διαβητικούς ενώ στις γυναίκες είναι μέν μεγαλύτερη σε σχέση με τις μη διαβητικές αλλά όχι στον βαθμό που είναι με τους άντρες όμως μετά την εμμηνόπαυση αυξάνεται ραγδαία σε βαθμό που να φτάνει εκείνο των ανδρών.
Αποφυγή, καθυστέρηση και ρύθμιση του διαβήτη
Πρέπει να γίνει κατανοητό πλέον πως ο σακχαρώδης διαβήτης στις μέρες μας μπορεί να ρυθμιστεί και να αντιμετωπιστεί αν και εφόσον ο ασθενής είναι πρόθυμος να εκπαιδευτεί ως προς την ποιότητα ζωής που οφείλει να ακολουθήσει για να ζήσει σαν όλους τους άλλους.
Για να αποφύγει λοιπόν ή ακόμα και να ρυθμίσει τον διαβήτη θα πρέπει:
1) Να χάσει οπωσδήποτε βάρος εφόσον έχει περιττά κιλά σε συνδυασμό πάντα με τακτική φυσική δραστηριότητα(τουλάχιστον 3-5 φορές την εβδομάδα από 30-50 λεπτά)
2) Να ρυθμίσει η ακόμα και να εξαλέιψει όλους εκέινους τους παράγοντες οι οποίοι τον ωθούν προς την εμφάνιση του διαβήτη όπως αρτηριακή υπέρταση, κάπνισμα, δυσλιπιδαιμία, καθιστική ζωή
3) Αν και εφόσον υπάρχει οικογενειακό ιστορικό διαβήτη και είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος καλό είναι να ελέγξει το σάκχαρο του με τις ειδικές αιματολογικές εξετάσεις που προαναφέρθηκαν
4) Σε περίπτωση εμφάνισης διαβήτη απαιτείται συστηματική παρακολούθηση από ενδοκρινολόγο και διατροφολόγο καθώς και εκπαίδευση του ασθενούς στην ποιότητα των τροφίμων τα οποία είναι συνετό να καταναλώνει αλλά και στην θερμιδική και μακροθρεπτική περιεκτικότητα τους (περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, λίπη και πρωτεΐνης/ μερίδα τροφίμου) ώστε να ξέρει πόσο ινσουλίνη να πρέπει να χορηγήσει ανάλογα με το πόσο υδατάνθρακα έχει καταναλώσει ώστε να επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα το σάκχαρο του μεταγευματικά.
Βιβλιογραφία
Κατευθυντήριες Οδηγίες για την διαχείριση του ατόμου με Σακχαρώδη Διαβήτη, 2020. Ελληνική Διαβητολογική Εταιρία, 6η Έκδοση