Η κοιλιοκάκη(Coeliac ή celiac disease) είναι ένα από τα συνηθέστερα αυτοάνοσα νοσήματα του γαστρεντερικού συστήματος με μία παγκόσμια επικράτηση που εκτιμάται στο 1%( 1 στους 100 ανθρώπους) και προκαλείται από δυσανεξία στην γλουτένη.
Η γλουτένη είναι μία πρωτεΐνη που περιέχεται στο σιτάρι, στο κριθάρι, στην σίκαλη και στη βρόμη και όταν υπάρχει δυσανεξία το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού αντιδρά σε αυτήν και επιτίθεται στους ίδιους του τους ιστούς προκαλώντας αλλοιώσεις στο λεπτό έντερο με αποτέλεσμα να προκαλείται ατροφία(μερική ή ολική) των λαχνών του λεπτού εντέρου
Συχνότητα εμφάνισης νόσου
Όπως προαναφέρθηκε 1 στα 100 άτομα έχει βρεθεί ότι είναι πιθανόν να νοσήσουν κάποια στιγμή από κοιλιοκάκη και αυτό το υποστηρίζουν πολλά ιδρύματα και οργανισμοί τόσο από την Ευρώπη όσο και από τις ΗΠΑ και την Αυστραλία.
Συχνότητα εμφάνισης της νόσου στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάποια επίσημη καταγραφή των διαγνωσμένων ασθενών διότι δεν έχει εκπονηθεί κάποια σχετική μελέτη. Εκτιμάται ένα σύνολο 1500 ατόμων όλων την ηλικιών που έχουν διαγνωσθεί με κοιλιοκάκη το οποίο έχει βρεθεί μετά από εγγραφές αυτών των ατόμων στο σύλλογο πασχόντων και μετά από επικοινωνία με διάφορους γιατρούς(δειγματοληπτικά)
Συμπτώματα της ασθένειας
Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανίσει έως και 300 διαφορετικά συμπτώματα από άτομο σε άτομο αρκετά εκ των οποίων είναι δυσδιάκριτα ακόμα και φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους. Υπάρχει βέβαια και ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών(50-60%) οι οποίοι δεν εμφανίζουν και καθόλου συμπτώματα.
Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι: διάρροια, κοιλιακοί πόνοι, πρήξιμο, απώλεια βάρους, εμετός, αναιμία, στειρότητα, καθυστερημένη εφηβεία, πόνοι στις αρθρώσεις, ωχρές πληγές στο στόμα, δερματικά εξανθήματα, οστεοπενία-οστεοπόρωση, περιφερική νευροπάθεια, ψυχιατρικές διαταραχές, άχρωμα και δύσοσμα περιττώματα.
Στα παιδιά εμφανίζονται συνήθως τα πιο κλασσικά σημάδια της κοιλιοκάκης όπως προβλήματα ανάπτυξης, δυσκοιλιότητα, πόνοι στην κοιλιά, πρήξιμο, ευερεθιστικότητα. Οι ενήλικες από την άλλη εμφανίζουν συμπτώματα που δεν είναι αποκλειστικά γαστρεντερικής φύσης όπως πχ η σιδηροπενική αναιμία
Διάγνωση της ασθένειας
Διάγνωση 1:
Αιματολογικές εξετάσεις με σκοπό την εύρεση ειδικών αντισωμάτων στον ορό του αίματος. Τα αντισώματα αυτά για τα άτομα που εμφανίζουν κοιλιοκάκη είναι τα αντιγλιαδινικά αντισώματα τύπου ανοσοσφαιρίνης Α ή G (IgA, AGA, IgG, AGΑ ) καθώς και άλλοι τύποι αντισωμάτων όπως ARA, IgA-AEA. Τελευταία έχει αναγνωρισθεί η ιστική τρανσγλουταμινάση (TG) ως το υπεύθυνο αυτοαντιγόνο για την νόσο και ειδικά αντισώματα έναντι της τρανσγλουταμινάσης ανιχνεύονται επίσης στους ασθενείς
Διάγνωση 2:
Βιοψία του λεπτού εντέρου ώστε να αποκαλυφθεί η παθολογική ιστολογική εικόνα των λαχνών του εντέρου
Διάγνωση 3:
Εφαρμογή δίαιτας άνευ γλουτένης με σκοπό την εξάλειψη των συμπτωμάτων και αν είναι αναγκαίο ξανά βιοψία του λεπτού εντέρου για να διαπιστωθεί πιθανή βελτίωση της κλινικής εικόνας
Αντιμετώπιση της ασθένειας
Είναι απαραίτητο ο ασθενής εφόσον έχει διαγνωσθεί με κοιλιοκάκη να ακολουθήσει εφόρου ζωής δίαιτα ελεύθερης γλουτένης ώστε να μην παρουσιάζει καθόλου συμπτώματα αλλά και να έχει βελτιωμένη ιστολογική εικόνα του εντέρου. Θα χρειάζεται συνεχή επικοινωνία με τον γιατρό του καθώς και να ενημερώνεται συνεχώς για την νόσο αλλά και για τα τρόφιμα τα οποία επιτρέπεται να καταναλώνει. Είναι αναγκαίο να εκπαιδευτεί στις ετικέτες των τροφίμων από τον διαιτολόγο του ώστε να έχει υπεύθυνη κρίση των επιλογών του
Ποια φαγητά περιέχουν γλουτένη;
Μη ασφαλή τρόφιμα:
Σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρόμη, σιμιγδάλι, ζέα, δημητριακά πρωινού, ζυμαρικά, ψωμί από απαγορευμένα άλευρα, μαγιά μπύρας, προπαρασκευασμένα ροφήματα με βάση το γάλα, τυριά σε φέτες, σακχαρωμένα φρούτα, λουκάνικα και αλλαντικά, σάλτσες με βάση το κρέας ή το ψάρι, σιρόπια για παγωτά, στιγμιαία ροφήματα σοκολάτας, κύβοι ζωμών, καρυκεύματα, ζάχαρη άχνη, μαστίχες, καραμέλες, σάλτσες για σαλάτες, ορισμένα φάρμακα και συμπληρώματα
Ασφαλή τρόφιμα
Κρέας, πουλερικά, ψάρια, θαλασσινά, αυγά, κινόα, φαγόπυρο, πατάτα ρύζι, καλαμπόκι(και τα άλευρα τους), φρούτα, λαχανικά, όσπρια, σόγια(και τα άλευρα τους), ωμοί ξηροί καρποί, λίπη και έλαια, σιρόπι γλυκόζης
Ωστόσο κάποια τρόφιμα είναι πιθανόν να περιέχουν κρυμμένη γλουτένη μέσα τους για αυτό σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής ένωσης από το 2008 όλες οι συσκευασίες τροφίμων είναι υποχρεωμένες να αναγράφουν αν περιέχουν γλουτένη στο περιεχόμενο τους. Το ίδιο ισχύει και για τα τρόφιμα τα οποίο δεν περιέχουν γλουτένη τα οποία θα πρέπει στη συσκευασία τους να αναγράφουν gluten free ώστε να είναι εύκολη η επιλογή τους από τον ασθενή με κοιλιοκάκη
Συμπερασματικά, μία δίαιτα ελεύθερης γλουτένης θα είναι σαφώς θεραπευτική για το έντερο και την εξάλειψη των συμπτωμάτων ακόμα και στις 2 πρώτες εβδομάδες από το ξεκίνημα της δίαιτας αλλά για πλήρη αποκατάσταση είναι πιθανόν να χρειαστούν έως και 2 χρόνια. Η συχνή επικοινωνία με τον γιατρό και τον διαιτολόγο είναι απαραίτητη για πάν ενδεχόμενο.